Voor mijn gevoel is een van de lastigste gevangenissen om jezelf uit te bevrijden die van afhankelijk zijn van lof en straf. Lof in de zin van aanmoediging, complimenten, waardering, bevestiging van anderen nodig hebben en haar tegenhanger de straf, bestraffing, veroordeling en afwijzing van anderen als waarheid aanvaarden. Het is nooit goed genoeg. Je weet nooit waar je aan toe bent. Het is een heel onveilig bestaan. Haast niet te verdragen soms. Als deze dualiteit in je leven bestaansrecht heeft dan kan de reactie zijn heel hard werken. Vreselijk je best doen om het anderen naar de zin te maken. Je ontwikkelt gaandeweg een heel sterk zintuig, antenne, om aan te voelen wat de ander wil of nodig heeft of wanneer er gevaar dreigt van de ander in afkeuring, woede, veroordeling of vernedering. Wat je van anderen naar je toe krijgt zegt uiteindelijk meer over de boodschapper dan de ontvanger. Maar bij paniek, pijn of stress ben je niet meer in staat dat onderscheid te maken. Vaak betrek je de kritiek op jezelf met als gevolg dat je nog harder gaat werken. Je tracht erop te anticiperen en zo de reactie te voorkomen. Dat lukt meestal niet. Een andere reactie is dat je je volledig in jezelf terugtrekt en afsluit van de wereld om je heen. Het interesseert mij niet, de wereld is verrot, niemand luistert naar mij. Daarmee kun je terecht komen in isolement, eenzaamheid en afsluiting. Je blijft geloven dat je er niet mag zijn en dat je niet ok bent. Het isolement houdt de houding van afzondering naar het leven in stand. Een blijvende hel, waarin je jezelf steeds negatief bevestigd. Een derde mogelijkheid is die van enorme woede, protest, verzet. Let it all go to hell. Deze woede roept weerstand op. En dat is pijnlijk. Het leven is natuurlijk genuanceerder dan wat ik hier schrijf. Maar deze houding van protest, als je de juiste balans weet te vinden, kan behulpzaam zijn voor de harde werker. Niet door de agressie op de wereld te projecteren maar om het te gebruiken als motor om voor jezelf te gaan staan. Maak de rocker in jezelf wakker. Sta eens minder stil bij de oordelen van anderen, want in hun ogen doe je het nooit goed (omdat ze teveel met zichzelf bezig zijn). Volg je eigen wijsheid en sta stil bij je eigen waardigheid. Met zachtmoedigheid naar jezelf en anderen kun je weloverwogen stappen naar vrijheid nemen. In eerste instantie in je gedachten: wat zou ik willen doen? Vaak is in het begin de actie nog een brug te ver. Misschien is de weg naar de hemel wel alles loslaten, niet proberen je steeds aan te passen om de bestraffing en afwijzing te vermijden. Je houding wordt zo krampachtig dat je juist krijgt wat je probeert te vermijden. "Have a cigar". Zak onderuit op een bankje en kijk eens rustig toe. Maak eens contact met het gevoel van beloning. Dat gevoel dat je hebt wanneer je iets hebt gedaan waar je heel blij mee bent en waar een ander niets van hoeft te vinden. Bijvoorbeeld een goed gesprek met een vriend of een kind troosten dat gevallen is. In het gevoel van beloning zijn lof en bestraffing één en verdwijnen naar de achtergrond. Laat als het kan het gevoel van beloning er even langer zijn. We kennen het allemaal.